Jak wzmocnić odporność dziecka? Zacznij od podstaw

Dzieci chorują. Choć to niezbyt miły dla rodziców fakt, taki stan rzeczy jest zupełnie normalny. Według lekarzy maluchy łapią infekcje przeciętnie od 8 do 10 razy w roku [1]. Jest to związane z rozwojem układu odpornościowego.

Jak tworzy się odporność u dzieci? Nabywanie odporności przez dzieci odbywa się dwutorowo: 

Z jednej strony rozwój układu immunologicznego rozpoczyna się już na etapie życia płodowego. Płód zaczyna produkować komórki układu odpornościowego. Dostaje też część przeciwciał od swojej matki.

Z drugiej strony, po urodzeniu, komórki układu odpornościowego dziecka “uczą się” nowych patogenów poprzez kontakt z nimi, czyli właśnie przez “przechorowanie” infekcji, wywołanych przez te drobnoustroje [2,3].

To właśnie dlatego dzieci zaczynają częściej chorować, gdy idą do żłobka lub przedszkola. W tych miejscach są bardziej narażone na kontakt z wirusami i bakteriami. Nie znaczy to, że należy obawiać się tych instytucji. Kształtowanie się odporności to nieunikniony, choć trwający latami proces.

Czy oznacza to, że jako rodzic nie masz żadnego wpływu na odporność Twojego dziecka? Prawidłowo funkcjonujący układ immunologiczny nie musi wprawdzie oznaczać, że maluch przestanie chorować (to raczej niemożliwe), ale infekcje będzie przechodził szybciej i łagodniej. A dobra wiadomość jest taka, że możesz go w tym procesie wspierać.

Poniżej znajdziesz 5 filarów kształtowania odporności dziecka. I choć być może wydadzą Ci się banalne, ich rola jest nie do przecenienia.

Szczepienia

W ostatnim czasie wokół szczepień pojawia się wiele kontrowersji, jednak fakty jednoznacznie przemawiają na ich korzyść. W 1974 roku WHO wprowadziła EPI – Expanded Programme on Immunization, czyli Rozszerzony Program Szczepień. Według artykułu w The Lancet z 25 maja 2024 roku, szczepienia realizowane w jego zakresie zapobiegły 146 milionom zgonów dzieci poniżej 5 lat [4].

W szczepionkach – w zależności od ich rodzaju – znajdują się żywe (ale nie aktywne) lub martwe patogeny albo ich pojedyncze białka. Podane do organizmu stymulują układ odpornościowy do wytworzenia odpowiednich przeciwciał [5,6].

Można więc powiedzieć, że szczepionki są jedną z pierwszych i najważniejszych lekcji dla układu immunologicznego Twojego dziecka.

Zbilansowana dieta

Odżywcza dieta pełna warzyw i owoców dostarcza dzieciom witamin oraz składników mineralnych niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania całego organizmu, w tym układu immunologicznego. To wiedzą wszyscy.

Jednak jadłospis najmłodszych powinien również obfitować w odpowiednie ilości białek i aminokwasów, gdyż ich niedobory mogą osłabiać funkcje odpornościowe. Co więcej, niezbędne w diecie są również prebiotyki oraz wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 [7] – więcej o ich roli dowiesz się z dalszej części artykułu.

Odpowiednia ilość snu

Sen zapewnia organizmowi możliwość regeneracji i ma wpływ na ogólną homeostazę wszystkich jego układów. Niedobór snu u dzieci może mieć związek z zaburzeniem funkcji poznawczych np. problemy z koncentracją, czy pamięcią), jak i pogorszeniem się zdrowia fizycznego [8,9].

Zalecana przez specjalistów długość snu zmienia się wraz z wiekiem i wynosi:

• 12–16 godzin – dla dzieci od 4 do 12 miesiąca życia,
• 11–14 godzin – dla dzieci od 1 do 2 roku życia,
• 10–13 godzin – dla dzieci od 3 do 5 roku życia,
• 9–12 godzin – dla dzieci od 6 do 12 roku życia,
• 8–10 godzin – dla nastolatków aż do 18 roku życia [10].

Aktywność fizyczna

Dostosowana do wieku oraz, co ważne, regularna aktywność fizyczna ma pozytywny wpływ na układ immunologiczny dzieci. Choć nie ma wielu badań poświęconych temu zagadnieniu, a dowody na razie są ograniczone, niektóre prace wskazują na mniejszą częstotliwość zapadania na infekcje u dzieci, które prowadzą aktywny tryb życia [11,12].

Warto więc zadbać o to, by dziecko codziennie miało odpowiednią dawkę ruchu. I wcale nie muszą to być ćwiczenia, czy uprawianie sportu. Liczy się również zabawa, najlepiej taka na świeżym powietrzu.

Właściwy ubiór

Wszyscy kojarzymy przemarznięcie i przemoczenie na deszczu z niechybnie nadciągającym przeziębieniem. Oczywiście wychłodzenie organizmu bardzo często prowadzi do infekcji, jednak warto wiedzieć, że równie szkodliwe dla układu odpornościowego może być także przegrzanie.

Zbyt ciepłe ubrania, kołdry i kocyki (podobnie jak narażenie na upał) mogą zaburzać funkcjonowanie układu odpornościowego. Często przekładają się również na problemy ze snem, a jego niedobór, jak już wiesz, także wpływa na procesy immunologiczne w organizmie dziecka [13,14].

Specjaliści twierdzą, że noworodki i niemowlęta powinny mieć na sobie o jedną warstwę ubrań więcej niż dorośli [15]. Dzieci starsze można już ubierać tak samo, jak osobę dorosłą. Trzymając się tych zasad łatwiej będzie Ci zapewnić dziecku komfort.

Składniki, które mogą pomóc podnieść odporność u dziecka

Reklamy i internetowe doniesienia co rusz przedstawiają kolejne zestawy witamin oraz inne substancje, które mają rzekomo wpływać na odporność Twojego dziecka. Warto jednak zadać sobie pytanie, ile z nich ma udowodnione badaniami naukowymi korzyści dla układu immunologicznego.

Każda substancja, która wpływa na organizm w jakikolwiek sposób, może mieć również skutki uboczne. Warto więc postawić na sprawdzone składniki o udowodnionym działaniu. Oto one.

Witamina D

Witamina D, a dokładnie jej jądrowy receptor (VDR), jest czynnikiem transkrypcyjnym i reguluje wiele genów, mających wpływ na funkcjonowanie układu odpornościowego. Naukowcy uważają, że z tego względu słoneczna witamina może wzmacniać odporność przeciwko bakteriom i wirusom [16,17].

Witamina D może również tłumić prozapalne odpowiedzi układu immunologicznego, a co za tym idzie zmniejszać ryzyko występowania alergii u dzieci [16]. Podobnie rzecz ma się z chorobami autoimmunologicznymi, do których zalicza się między innymi cukrzyca typu 1 [18]. 

Tran i kwasy omega-3

Kwasy omega-3 również znane są ze swoich właściwości przeciwzapalnych. Dla zdrowia dzieci cenny jest w szczególności kwas DHA, który warunkuje prawidłowy rozwój mózgu, układu nerwowego i wzroku [19].

Jednak omega-3 mają również wpływ na układ odpornościowy. Właśnie dzięki działaniu przeciwzapalnemu mogą mieć znaczący wpływ na występowanie alergii, czyli nadmiernej, nieprawidłowej reakcji układu immunologicznego organizmu.

Badania wskazują, że suplementacja kwasu DHA i arachidonowego w pierwszym roku życia zmniejsza ryzyko alergii (w tym tych pokarmowych) również w późniejszym dzieciństwie [20,21].

Metaanaliza badań z 2016 roku wskazuje za to na wpływ kwasów tłuszczowych omega-3 na produkcję niektórych typów komórek odpornościowych. W efekcie obserwowano zmniejszone objawy alergii (ponownie), ale też rzadsze infekcje u dzieci, przyjmujących omega-3 w mleku modyfikowanym albo tych, których matki suplementowały te kwasy w okresie ciąży lub karmienia piersią [22].

Niestety, dzieci mają często swoje preferencje żywieniowe, które nie zawsze idą w parze z tym, co nazywamy zbilansowaną dietą. Przez to większość dzieci nie spożywa zalecanych porcji dziennych kwasów omega-3 [23]. Jak sobie z tym poradzić?

Jako rodzic, wiesz jak ciężko nakłonić dziecko do spożywania zdrowych posiłków. Zachęcanie do jedzenia to często walka z wiatrakami. W takich przypadkach warto rozważyć odpowiednią suplementację. Przebadane klinicznie suplementy diety marki OSAVI to bezpieczny, czysty skład oraz składniki najwyższej jakości, opatrzone certyfikatami.

Kwasy omega-3 dla dzieci w płynie

• Tran Norweski Kids, 1000 mg Omega 3

Suplement diety w postaci wygodnych w dozowaniu kropli, przeznaczony dla dzieci powyżej 3. roku życia. Zawiera olej pozyskiwany z dzikiego dorsza atlantyckiego, bogaty w kwasy EPA i DHA w formie wysoko przyswajalnych trójglicerydów.

• Daily Omega Kids

Płyn o naturalnym, cytrynowym aromacie, który zawiera olej pozyskiwany z ryb pelagicznych. Porcja (pół łyżeczki) zawiera 350 mg kwasu EPA oraz 300 mg kwasu DHA.

• Tran Norweski Kids, 500 mg Omega 3

Tran norweski w postaci płynu. Przyjemny cytrynowy aromat urozmaici  codzienną suplementację. Produkt zawiera witaminę A, która wspomaga prawidłowe widzenie.

• Super Strong Omega Kids

Suplement diety w kroplach, zawierający wysokie stężenie niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (DHA i EPA) w dobrze przyswajalnej formie trójglicerydów (TG).

• Super Strong DHA Kids

Suplement diety dla dzieci powyżej 3 lat. Kwas dokozaheksaenowy (DHA) przyczynia się do utrzymania prawidłowego funkcjonowania mózgu i prawidłowego widzenia.

Źródła:

1. „Dzieci często chorują. Najczęściej to prawidłowe”. Serwis Zdrowie, https://zdrowie.pap.pl/rodzice/dzieci-czesto-choruja-najczesciej-prawidlowe.
2. Hayward, Anthony R. „Immunity Development”. Human Growth: A Comprehensive Treatise Volume 1 Developmental Biology Prenatal Growth, zredagowane przez Frank Falkner i J. M. Tanner, Springer US, 1986, s. 377–90. Springer Link, https://doi.org/10.1007/978-1-4613-2101-9_19.
3. Simon, A. Katharina, i in. „Evolution of the immune system in humans from infancy to old age”. Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences, t. 282, nr 1821, grudzień 2015, s. 20143085. PubMed Central, https://doi.org/10.1098/rspb.2014.3085.
4. Shattock, Andrew J., i in. „Contribution of Vaccination to Improved Survival and Health: Modelling 50 Years of the Expanded Programme on Immunization”. The Lancet, t. 403, nr 10441, maj 2024, s. 2307–16. DOI.org (Crossref), https://doi.org/10.1016/S0140-6736(24)00850-X.
5. Iwasaki, Akiko, i Saad B. Omer. „Why and How Vaccines Work”. Cell, t. 183, nr 2, październik 2020, s. 290–95. PubMed Central, https://doi.org/10.1016/j.cell.2020.09.040.
6. Clem, Angela S. „Fundamentals of Vaccine Immunology”. Journal of Global Infectious Diseases, t. 3, nr 1, 2011, s. 73–78. PubMed Central, https://doi.org/10.4103/0974-777X.77299.
7. Verduci, Elvira, i Jutta Köglmeier. „Immunomodulation in Children: The Role of the Diet”. Journal of Pediatric Gastroenterology and Nutrition, t. 73, nr 3, wrzesień 2021, s. 293–98. PubMed Central, https://doi.org/10.1097/MPG.0000000000003152.
8. Liu, Jianghong, i in. „Childhood sleep: physical, cognitive, and behavioral consequences and implications”. World Journal of Pediatrics, listopad 2022, s. 1–11. PubMed Central, https://doi.org/10.1007/s12519-022-00647-w.
9. Ordway, Monica Roosa, i in. „Sleep deficiency in young children”. Clinics in chest medicine, t. 43, nr 2, czerwiec 2022, s. 229–37. PubMed Central, https://doi.org/10.1016/j.ccm.2022.02.007.
10. „How Much Sleep Do You Need?” Sleep Foundation, 9 marzec 2021, https://www.sleepfoundation.org/how-sleep-works/how-much-sleep-do-we-really-need.
11. Carlsson, E., i in. „High Physical Activity in Young Children Suggests Positive Effects by Altering Autoantigen-Induced Immune Activity”. Scandinavian Journal of Medicine & Science in Sports, t. 26, nr 4, kwiecień 2016, s. 441–50. PubMed, https://doi.org/10.1111/sms.12450.
12. Timmons, Brian W. „Exercise and Immune Function in Children”. American Journal of Lifestyle Medicine, t. 1, nr 1, styczeń 2007, s. 59–66. DOI.org (Crossref), https://doi.org/10.1177/1559827606294851.
13. Huebner, Gesche M. „The role of parenthood in worry about overheating in homes in the UK and the US and implications for energy use: An online survey study”. PLOS ONE, t. 17, nr 12, grudzień 2022, s. e0277286. PubMed Central, https://doi.org/10.1371/journal.pone.0277286.
14. Smith, Caroline J. „Pediatric Thermoregulation: Considerations in the Face of Global Climate Change”. Nutrients, t. 11, nr 9, sierpień 2019, s. 2010. PubMed Central, https://doi.org/10.3390/nu11092010.
15. “Cold Weather Outdoor Play Boosts Immune System!” by Anne Dodds, Keystone STARS Child Care Health Consultant https://www.med.upenn.edu/antibiotics/newsletters/2017_5.1_January.pdf.
16. Mailhot, Geneviève, i John H. White. „Vitamin D and Immunity in Infants and Children”. Nutrients, t. 12, nr 5, kwiecień 2020, s. 1233. PubMed Central, https://doi.org/10.3390/nu12051233.
17. Feketea, Gavriela, i in. „Vitamin D Level and Immune Modulation in Children with Recurrent Wheezing”. Children, t. 11, nr 2, luty 2024, s. 219. www.mdpi.com, https://doi.org/10.3390/children11020219.
18. Corsello, Antonio, i in. „Vitamin D in Pediatric Age: Current Evidence, Recommendations, and Misunderstandings”. Frontiers in Medicine, t. 10, marzec 2023. Frontiers, https://doi.org/10.3389/fmed.2023.1107855.
19. Krupa, Kristina N., i in. „Omega-3 Fatty Acids”. StatPearls, StatPearls Publishing, 2024. PubMed, http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK564314/.
20. González, Francisca Echeverría, i Rodrigo Valenzuela Báez. „IN TIME: IMPORTANCE OF OMEGA 3 IN CHILDREN’S NUTRITION”. Revista Paulista de Pediatria, t. 35, nr 1, 2017, s. 3–4. PubMed Central, https://doi.org/10.1590/1984-0462/;2017;35;1;00018.
21. Sartorio, Marco Ugo Andrea, i in. „Potential Role of Omega-3 Polyunsaturated Fatty Acids in Pediatric Food Allergy”. Nutrients, t. 14, nr 1, grudzień 2021, s. 152. PubMed, https://doi.org/10.3390/nu14010152.
22. Quin, Candice, i in. „Omega-3 polyunsaturated fatty acid supplementation during the pre and post-natal period: A meta-analysis and systematic review of randomized and semi-randomized controlled trials”. Journal of Nutrition & Intermediary Metabolism, t. 5, wrzesień 2016, s. 34–54. ScienceDirect, https://doi.org/10.1016/j.jnim.2016.04.005.
23. Ribeiro, Isadora Cristina, i Vivian Maria dos Santos Paranhos. „Effects of Omega-3 for Children’s Health: An Integrative Literature Review”. Brazilian Journal of Health Review, t. 7, nr 3, czerwiec 2024, s. e70188–e70188. ojs.brazilianjournals.com.br, https://doi.org/10.34119/bjhrv7n3-243.