Pielęgnacja skóry suchej i konsekwencje utraty TEWL

Skóra jest największym ludzkim organem. Osiąga powierzchnię ok. 1,5–2 m² i wraz z tkanką podskórną waży ok. 18–20 kg. Głównie w zależności od okolicy ciała, w której się znajduje, grubość skóry jest różna od 0,5 do 4 mm [3]. Zdrowa, nieuszkodzona bariera naskórkowa zapobiega przedostawaniu się czynników chemicznych, fizycznych, biologicznych oraz hamuje utratę wody, zapewniając homeostazę organizmu [4]. Stan, wygląd i kondycja skóry determinowane są przez ogólny stan zdrowia, wiek, styl życia oraz warunki zewnętrzne, z których duże znaczenie ma ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe.

Występowanie skóry suchej jest zaburzeniem stanu równowagi, spowodowane jest niedoborem wody w skórze [3]. Powierzchnię naskórka pokrywa płaszcz hydrolipidowy (jest on również nazywany barierą hydrolipidową lub warstwą hydrolipidową). Najważniejszymi składnikami budującymi warstwę ochronną są m.in. wolne kwasy tłuszczowe, lipidy naskórkowe, białka strukturalne (tj. kolagen, filagryna, elastyna), skwalen oraz NMF (naturalny czynnik nawilżający) [1]. Gwarancję odpowiedniego poziomu odżywienia oraz nawilżenia daje skórze tzw. płaszcz lipidowy. Składa się on z mieszaniny wody, lipidów oraz innych związków, które pozytywnie wpływają na kondycję powierzchniowej warstwy skóry. Dzięki prawidłowo funkcjonującej warstwie lipidowej skóra jest elastyczna, sprężysta i jędrna. Jest to klucz do młodego wyglądu cery [1].

Do najczęstszych przyczyn uszkodzenia płaszcza hydrolipidowego należą:

• stosowanie zbyt wielu kosmetyków, które zawierają składniki aktywne (np. peelingi chemiczne, retinol i jego pochodne),
• czynniki genetyczne, które przyczyniają się do większej podatności na niektóre choroby skóry wpływające na barierę hydrolipidową,
• urazy mechaniczne powstałe podczas golenia, zabiegów usuwania niechcianego owłosienia bądź innych zadrapań,
• nowy składnik aktywny w pielęgnacji w wysokim stężeniu - aby uniknąć podrażnienia skóry, zawsze gdy wprowadzamy nowy kosmetyk do naszej pielęgnacji, zaczynamy od najniższych możliwych stężeń,
• częste złuszczanie naskórka, stosowanie peelingów mechanicznych,
• leczenie dermatologiczne z zastosowaniem niektórych leków, np. izotretinoiny lub miejscowo stosowanych substancji sterydowych,
• niedostosowanie pielęgnacji do panujących warunków atmosferycznych: suche, gorące powietrze, nagłe zmiany temperatury, niskie temperatury, wiatr czy klimatyzacja w pomieszczeniach, narażenie skóry na nadmierną ekspozycję na promieniowanie słoneczne bez filtrów ochronnych,
• alergeny,
• nieprawidłowa pielęgnacja kosmetyczna, która jest uboga w substancje nawilżające i regenerujące skórę [2,5,6,7,8].

Skóra sucha i podrażniona wymaga zastosowania odpowiedniej pielęgnacji z wykorzystaniem składników nawilżających i ochronnych. Temperatura wody podczas mycia skóry suchej, wrażliwej czy atopowej nie powinna przekraczać 37°C, ponieważ zastosowanie zbyt wysokich temperatur może nasilać wysuszanie skóry i powodować macerację naskórka, czyli nadmiernego rozmiękczenia warstwy rogowej skóry w wyniku długotrwałego kontaktu z wodą [9]. Ograniczając codzienną pielęgnację do niezbędnego minimum, możemy zniwelować pieczenie i zaczerwienia podrażnionej skóry. Pojawiają się one, gdy mamy uszkodzoną warstwę ochronną.

Aby naprawić barierę hydrolipidową, nie należy eksperymentować z nowymi produktami, które mogą pogorszyć jej stan. Warto zwrócić uwagę na preparaty, które stosujemy do oczyszczania cery i sprawdzić, czy nie zawierają „agresywnych” substancji, które mogłyby się przyczynić do dalszych uszkodzeń płaszcza lipidowego. Zwróć uwagę, czy Twój kosmetyk do mycia nie zawiera w INCI peelingów chemicznych, np. kwasu salicylowego, który działa seboregulująco, ale w przypadku skór suchych może prowadzić do podrażnienia i nadmiernego wysuszenia skóry. Alkohol denat, który odparowuje wodę z naskórka i może dawać uczucie ściągnięcia, to składnik konsystencjotwórczy przyspieszający schnięcie produktu, który także nie przyczyni się do poprawy kondycji skóry suchej, zaś substancje zapachowe oznaczone jako Parfum mogą uczulać i podrażniać skórę suchą i wrażliwą. Skutkiem może być przesuszona i podrażniona cera [10]. Dbając o skórę, ważne, abyśmy pamiętali, że jej kondycja i stan w dużym stopniu zależy od zdrowia i funkcjonowania całego organizmu [11]. Warto jednak jej pomóc, stosując poniższe składniki aktywne w codziennej pielęgnacji:

• kwas hialuronowy – naturalnie występuje w skórze. Wpływ kwasu hialuronowego na skórę zależy od jego masy cząsteczkowej. Kwas małocząsteczkowy poprawia poziom jej nawilżenia oraz pomaga w regeneracji. Kwasy średnio i wielkocząsteczkowe charakteryzują się silną higroskopijnością i dzięki wiązaniu wody pomagają utrzymać odpowiedni poziom uwodnienia skóry [17, 18].

• kompleks NMF (ang. Natural Moisturising Factor) – silnie nawilża, zatrzymuje wodę – w jego skład wchodzą m.in.: mocznik, sodium PCA, składniki mineralne, kwas mlekowy
• kwasy PHA, np. kwas laktobionowy i glukonolakton. Kwas laktobionowy to związek higroskopijny, co oznacza, że ma zdolność do silnej absorpcji i retencji wody ze względu na obecność w swojej strukturze ośmiu grup hydroksylowych. [20-22]
• mocznik. Zarówno sam, jak i w terapiach łączonych znacznie poprawia nawilżenie i integralność skóry w stanach patologicznych takich jak AZS. Główne funkcje preparatów z mocznikiem to regulacja proliferacji naskórka, zmniejszenie TEWL, a tym samym poprawa nawodnienia warstwy rogowej, wspomaganie funkcji barierowej skóry oraz jej obrony przeciwbakteryjnej [12, 15, 16].
• niacynamid jako witamina uczestniczy w wielu procesach zachodzących w obrębie skóry. Pozytywnie wpływa na stabilizację bariery epidermalnej oraz zmniejsza utratę wody przez warstwę rogową [13, 14].
• ceramidy – tworząc tzw. „cement międzykomórkowy”, chronią warstwę rogową przed niekorzystnymi czynnikami zewnętrznymi;
• skwalan – kompatybilna i nasycona forma skwalenu, jest naturalnie obecny w ludzkim sebum;
• nienasycone kwasy tłuszczowe, np. kwas oleinowy zawarty w oleju konopnym, oleju ze słodkich migdałów, oleju awokado [19].

Czy płaszcz hydrolipidowy można odbudować wyłącznie za pomocą pielęgnacji domowej?

To zależy od stanu wyjściowego skóry. Jeśli mierzymy się z dużą dysfunkcją bariery ochronnej naskórka, to warto do pielęgnacji domowej dołączyć procedury gabinetowe. Zabiegi skierowane dla osób z nadwyrężoną barierą skóry powinny być ukierunkowane na nawodnienie, przyśpieszenie regeneracji oraz dotlenienie skóry. Świetnie sprawdzą się tu takie zabiegi jak infuzja tlenowa, która wykonywana jest za pośrednictwem specjalnej dyszy, z której wydostaje się tlen wtłaczający składniki czynne w głąb skóry pod ciśnieniem większym niż atmosferyczne. Zabieg nie wymaga wykonywania iniekcji i jest przyjemny. W trakcie zabiegu na twarzy odczuwalny jest lekki podmuch powietrza. Poza działaniem wzmagającym absorpcję, istotnym czynnikiem jest także to, iż metoda ta potęguje dotlenienie skóry, a co za tym idzie wpływa na poprawienie jej kolorytu, elastyczności oraz wzmocnienia jej struktury [23, 24].

Wspomagająco będzie działać także terapia światłem, czyli fototerapia. Jest to naświetlanie lampą generującą promieniowanie podczerwone. Wyposażona jest ona w dwa filtry – czerwony i niebieski. Osobom z AZS, czyli skórom borykającym się z dużym przesuszeniem, zalecany jest filtr niebieski. Zabiegi z jego zastosowaniem działają na organizm przeciwzapalnie, minimalizując podrażnienia oraz zaczerwienienia [23, 24].

Sonoforeza - zabieg oparty na ultradźwiękach, który także przyczynia się do wzmocnienia bariery naskórkowej. Pod wpływem emitowanych ultradźwięków w przestrzeniach międzykomórkowych warstwy rogowej powstają pęcherzyki gazu, które zaburzają układ lipidów i powodują zwiększenie przestrzeni międzykomórkowych. Ponadto poza działaniem wzmagającym absorpcję naniesionych substancji, ultradźwięki przyczyniają się do przyspieszenia regeneracji skóry oraz wzmacniają jej sprężystość [23, 24].

Zatem jak odbudować płaszcz hydrolipidowy? Stosując nieagresywne substancje myjące oraz przyśpieszając zdolność skóry do regeneracji, dotleniając ją i dostarczając łagodząco-nawilżających substancji odżywczych. Nie można także zapomnieć o fotoprotekcji, która będzie chroniła skórę przed szkodliwymi czynnikami UV.

Pielęgnacja suchej skóry – jak nawilżać odwodnioną skórę twarzy?

Zewnętrzna pielęgnacja suchej skóry jest ważna, ale równie istotne jest dbanie o nawilżenie skóry “od wewnątrz" – poprzez sposób żywienia i suplementację. Co może się przyczynić do poprawy kondycji suchej skóry?

Nawodnienie

Regularne i odpowiednio wysokie spożycie wody (min. 30 ml na każdy kilogram masy ciała dla zdrowej osoby) zapewnia prawidłowe funkcjonowanie komórek skóry i wspomaga utrzymanie ich właściwego nawilżenia [25]. Poprawa nawodnienia szczególnie u osób z suchą skórą może prowadzić do lepszego nawodnienia warstwy rogowej naskórka, zmniejszenia klinicznych objawów suchości i szorstkości oraz polepszenia elastyczności skóry [26].

Kwasy omega-3 EPA, DHA, ALA

Kwasy tłuszczowe omega-3 odgrywają kluczową rolę w utrzymaniu integralności bariery naskórkowej, zapobiegając nadmiernej utracie wody [27]. Zauważono, że niedobór kwasów omega-3 może prowadzić do szorstkiej, łuszczącej się skóry [28]. Kwasy omega-3 znajdziemy przede wszystkim w tłustych rybach morskich (łosoś, makrela), siemieniu i oleju lnianym, orzechach włoskich i laskowych, oleju rzepakowym oraz olejach rybich.

Miedź, cynk i selen

Miedź pomaga w utrzymaniu struktury keratyny wspierając elastyczność skóry i gojenie się ran. Cynk wspomaga syntezę białek i lipidów, które budują barierę skórną, uczestniczy w procesach regeneracyjnych naskórka oraz reguluje produkcję sebum. Selen pomaga chronić skórę przed uszkodzeniami. Niedobory tych pierwiastków pośrednio mogą prowadzić do przesuszenia skóry [29,30,31]. Źródła cynku to m.in. orzechy, nasiona, mięso i produkty pełnoziarniste, selen obecny jest w orzechach brazylijskich, jajach i rybach, a miedź w ostrygach, drożdżach piekarskich, sezamie oraz w kakao.

Kolagen

Kolagen stanowi około 70% białek skóry i odpowiada za jej elastyczność i jędrność. Z wiekiem jego produkcja maleje, co przyczynia się do odwodnienia skóry. Suplementacja bioaktywnych peptydów kolagenowych może zwiększyć nawilżenie, elastyczność i gęstość poprawiając wygląd skóry [32,33]. Naturalne źródła kolagenu to buliony na mięsie, galaretki i podroby, a tworzenie się kolagenu wspiera dieta dostarczająca białka i m.in. witaminę C.

Bakterie kwasu mlekowego i fermentowana żywność

Korzystny wpływ na skórę mają bakterie kwasu mlekowego, które wspierają funkcjonowanie mikrobioty jelitowej, co przekłada się na poprawę suchości skóry [34]. Znajdziesz je w fermentowanych produktach takich jak kefir, jogurt naturalny, kiszone warzywa czy kombucha.

Przeciwutleniacze roślinne

Polifenole i karotenoidy to przeciwutleniacze, które chronią skórę przed stresem oksydacyjnym. Regularne spożywanie produktów bogatych w polifenole (jak zielona herbata, ciemne owoce jagodowe) i karotenoidy (marchew, dynia, czerwona papryka) może poprawić nawilżenie skóry i jej elastyczność [34].

Kwas hialuronowy

Kwas hialuronowy to polisacharyd zdolny do zatrzymywania wody w skórze. Doustna suplementacja kwasu hialuronowego może zwiększyć nawilżenie w głębszych warstwach skóry [35]. W diecie istnieje niewiele źródeł tego składnika, możemy jednak wspierać jego produkcję poprzez dbanie o spożycie witaminy C.

Ceramidy

Ceramidy pełnią funkcję "cementu" między komórkami naskórka i odpowiadają za utrzymanie szczelności bariery skórnej. Doustna suplementacja ceramidami pochodzącymi z ryżu lub konjac wzmacnia barierę ochronną skóry, zmniejszając utratę wody i zwiększając poziom nawilżenia [34, 36].

1. Uszkodzona bariera hydrolipidowa, Co to jest i jak ją odbudować?” https://strefau-rody.pl/Uszkodzona-bariera-hydrolipidowa-Co-to-jest-i-jak-ja-odbudowac-blog-pol-1635147887.html – data dostępu 25.10.2021 r.
2. „Czym jest bariera hydrolipidowa i jak o nią zadbać, aby nie uległa uszkodzeniu?” https://www.cetaphil.pl/porady-pielegnacyjne/bariera-hydrolipidowa-co-to-jak-ja-chronic.html – data dostępu 22.01.2023 r.
3. Wojnowska D, Chodorowska G, Juszkiewicz-Borowiec M, Sucha skóra – patogeneza, klinika i leczenie. Postępy Dermatologii i Alergologii XX; 2003/2: 98-105.
4. Sikorska M, Nowicki R, Wilkowska A, Pielęgnacja skóry suchej i wrażliwej. Alergologia polska – polish journal of allergology 2015/2: 158-161.
5. Radziejewska M. „Uszkodzona bariera hydrolipidowa skóry – jakie ma objawy?” https://www.superpharm.pl/blog/uszkodzona-bariera-hydrolipidowa-jakie-ma-objawy – data dostępu 18.04.2022 r. Barańska A. „Przyczyny oraz objawy zaburzenia płaszcza hydrolipidowego skóry” https://biotechnologia.pl/kosmetologia/przyczyny-oraz-objawy-zaburzenia-plaszcza-hydrolipidowego-skory,21444 – data dostępu 07.02.2022 r.
6. Kaczanowicz M. „Bariera hydrolipidowa – co musisz o niej wiedzieć?” https://drogeriapigment.pl/blog/bariera-hydrolipidowa-co-musisz-o-niej-wiedziec – data dostępu 28.04.2022 r.
7. Kołodziejczak A., Kosmetologia Tom I, wydawnictwo PZWL, s. 114-120. 2019 r. Bolognia J.L., Schaffer J.V., & Cerroni, L. (2008). Dermatology. Elsevier Saunders. Barańska A. „Przyczyny oraz objawy zaburzenia płaszcza hydrolipidowego skóry” https://biotechnologia.pl/kosmetologia/przyczyny-oraz-objawy-zaburzenia-plaszcza-hydrolipidowego-skory,21444 – data dostępu 07.02.2022 r.
8. Radziejewska M. „Uszkodzona bariera hydrolipidowa skóry – jakie ma objawy?” https://www.superpharm.pl/blog/uszkodzona-bariera-hydrolipidowa-jakie-ma-objawy – data dostępu 18.04.2022 r. Tomczyk P. https://www.doz.pl/czytelnia/a17145-Jak_odbudowac_bariere_hydrolipidowa_skory_Czy_uszkodzona_moze_powodowac_nasilenie_tradziku „Jak odbudować barierę hydrolipidową skóry? Czy uszkodzona może powodować nasilenie trądziku?” – data dostępu 19.12.2022 r. Nasr M., Karandikar H., Abdel-Aziz R. T. A., Moftah N., and Paradkar A., “Novel nicotinamide skin adhesive hot melt extrudates for treatment of acne,” Expert opinion on drug delivery, vol. 15, no. 12, pp. 1165–1173, Dec. 2018, DOI: 10.1080/17425247.2018.1546287.
9. Santos-Caetano J. P. et al., “Cosmetic benefits of a novel biomimetic lamellar formulation containing niacinamide in healthy females with oily, blemish-prone skin in a randomized proof-of-concept study,” International journal of cosmetic science, vol. 42, no. 1, pp. 29–35, Feb. 2020, doi: 10.1111/ICS.12576. Celleno L., “Topical urea in skincare: A review,” Dermatologic therapy, vol. 31, no. 6, Nov. 2018, DOI: 10.1111/DTH.12690.
10. Piquero-Casals J., Morgado-Carrasco D., Granger C., Trullàs C., Jesús-Silva A., and Krutmann J., “Urea in Dermatology: A Review of its Emollient, Moisturizing, Keratolytic, Skin Barrier Enhancing and Antimicrobial Properties,” Dermatology and therapy, vol. 11, no. 6, pp. 1905–1915, Dec. 2021, DOI: 10.1007/S13555-021-00611-Y.
11. Juncan A. M. et al., “Advantages of Hyaluronic Acid and Its Combination with Other Bioactive Ingredients in Cosmeceuticals,” Molecules (Basel, Switzerland), vol. 26, no. 15, Aug. 2021, DOI: 10.3390/MOLECULES26154429.
12. Bukhari S. N. A. et al., “Hyaluronic acid, a promising skin rejuvenating biomedicine: A review of recent updates and pre-clinical and clinical investigations on cosmetic and nutricosmetic effects,” International journal of biological macromolecules, vol. 120, no. Pt B, pp. 1682–1695, Dec. 2018, DOI: 10.1016/J.IJBIOMAC.2018.09.188.
13. Tomczyk P. https://www.doz.pl/czytelnia/a17145-Jak_odbudowac_bariere_hydrolipidowa_skory_Czy_uszkodzona_moze_powodowac_nasilenie_tradziku „Jak odbudować barierę hydrolipidową skóry? Czy uszkodzona może powodować nasilenie trądziku?” – data dostępu 19.12.2022 r. Stasiorowska S, Rodak I. Chemoeksfoliacja w gabinecie kosmetologicznym. Kosmetologia Estetyczna. 2020;2(9):199-210.
14. Klauzińska O, Niewęgłowska M, Kalicińska J, et al. Wpływ stosowania kremu z kwasem laktobionowym i hialuronowym na przeznaskórkową utratę wody. Kosmetologia Estetyczna. 2017;6(6):594-596.
15. Celleno L., “Topical urea in skincare: A review,” Dermatologic therapy, vol. 31, no. 6, Nov. 2018, DOI: 10.1111/DTH.12690.
16. Piquero-Casals J., Morgado-Carrasco D., Granger C., Trullàs C., Jesús-Silva A., and Krutmann J., “Urea in Dermatology: A Review of its Emollient, Moisturizing, Keratolytic, Skin Barrier Enhancing and Antimicrobial Properties,” Dermatology and therapy, vol. 11, no. 6, pp. 1905–1915, Dec. 2021, DOI: 10.1007/S13555-021-00611-Y.
17. Juncan A. M. et al., “Advantages of Hyaluronic Acid and Its Combination with Other Bioactive Ingredients in Cosmeceuticals,” Molecules (Basel, Switzerland), vol. 26, no. 15, Aug. 2021, DOI: 10.3390/MOLECULES26154429.
18. Bukhari S. N. A. et al., “Hyaluronic acid, a promising skin rejuvenating biomedicine: A review of recent updates and pre-clinical and clinical investigations on cosmetic and nutricosmetic effects,” International journal of biological macromolecules, vol. 120, no. Pt B, pp. 1682–1695, Dec. 2018, DOI: 10.1016/J.IJBIOMAC.2018.09.188.
19. Tomczyk P. https://www.doz.pl/czytelnia/a17145-Jak_odbudowac_bariere_hydrolipidowa_skory_Czy_uszkodzona_moze_powodowac_nasilenie_tradziku „Jak odbudować barierę hydrolipidową skóry? Czy uszkodzona może powodować nasilenie trądziku?” – data dostępu 19.12.2022 r. Stasiorowska S, Rodak I. Chemoeksfoliacja w gabinecie kosmetologicznym. Kosmetologia Estetyczna. 2020;2(9):199-210.
20. Klauzińska O, Niewęgłowska M, Kalicińska J, et al. Wpływ stosowania kremu z kwasem laktobionowym i hialuronowym na przeznaskórkową utratę wody. Kosmetologia Estetyczna. 2017;6(6):594-596.
21. Klauzińska O, Niewęgłowska M, Kalicińska J, et al. Wpływ stosowania kremu z kwasem laktobionowym i hialuronowym na przeznaskórkową utratę wody. Kosmetologia Estetyczna. 2017;6(6):594-596.
22. Algiert-Zielińska B, Mucha P, Rotsztejn H. Lactic and lactobionic acids as typically moisturizing compounds. International Journal of Dermatology. 2019; 58(3):374-379.
23. Lehmann KM. Skin care of atopic dermatitis in a beauty salon. Aesth Cosmetol Med. 2022;11(3):87-90. https://doi.org./10.52336/acm.2022.013.
24. Nowak P. Trądzik różowaty leczenie i pielęgnacja w gabinecie dermatologicznym i kosmetycznym. Kosmetologia Estetyczna 2015, vol. 4(5): 431–436.
25. Seol, J. E., et. al. (2024). Effect of Amount of Daily Water Intake and Use of Moisturizer on Skin Barrier Function in Healthy Female Participants. Annals of dermatology, 36(3), 145–150. https://doi.org/10.5021/ad.23.067
26. Akdeniz, M., et. al. (2018). Does dietary fluid intake affect skin hydration in healthy humans? A systematic literature review. Skin research and technology: official journal of International Society for Bioengineering and the Skin (ISBS) [and] International Society for Digital Imaging of Skin (ISDIS) [and] International Society for Skin Imaging (ISSI), 24(3), 459–465. https://doi.org/10.1111/srt.12454
27. Parke, M. A., et. al. (2021). Diet and Skin Barrier: The Role of Dietary Interventions on Skin Barrier Function. Dermatology practical & conceptual, 11(1), e2021132. https://doi.org/10.5826/dpc.1101a132
28. https://ods.od.nih.gov/factsheets/Omega3FattyAcids-HealthProfessional/
29. Ogawa, Y., et. al. (2018). Zinc and Skin Disorders. Nutrients, 10(2), 199. https://doi.org/10.3390/nu10020199
30. Souyoul, S. A., et al. (2018). Nutraceuticals: A Review. Dermatology and therapy, 8(1), 5–16. https://doi.org/10.1007/s13555-018-0221-x
31. http://www.phr.net.pl/articles/PHR2023(83)2/2_PHR2(83)2023.pdf
32. Reilly, D. M., et. al. (2024). A Clinical Trial Shows Improvement in Skin Collagen, Hydration, Elasticity, Wrinkles, Scalp, and Hair Condition following 12-Week Oral Intake of a Supplement Containing Hydrolysed Collagen. Dermatology research and practice, 2024, 8752787. https://doi.org/10.1155/2024/8752787
33. León-López, A. et. al. (2019). Hydrolyzed Collagen—Sources and Applications. Molecules; 24(22):4031. https://doi.org/10.3390/molecules24224031
34. Sun, Q., et. al. (2022). Effectiveness of Dietary Supplement for Skin Moisturizing in Healthy Adults: A Systematic Review and Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials. Frontiers in nutrition, 9, 895192. https://doi.org/10.3389/fnut.2022.895192
35. Göllner, I. et. al. (2017). Ingestion of an Oral Hyaluronan Solution Improves Skin Hydration, Wrinkle Reduction, Elasticity, and Skin Roughness: Results of a Clinical Study. Journal of Evidence-Based Complementary & Alternative Medicine; 22(4):816-823. doi:10.1177/21565872177436400