Ścięgno piętowe i mitologicznego wojownika Achillesa łączą dwie skrajności – siła i słabość. Ścięgno to należy do najsilniejszych w ludzkim ciele i jednocześnie do najczęściej ulegającym urazom. Nic dziwnego, że nazwano je tak jak wspomnianego herosa, uważanego za najodważniejszego i nieśmiertelnego, jednak posiadającego jedno miejsce wrażliwe na ciosy – piętę. Kontuzje ścięgna piętowego są bardzo powszechne – szczególnie u osób aktywnych fizycznie. Warto więc wiedzieć, jak zadbać o ten obszar i w bezpieczny sposób wrócić do treningów po przebytym urazie. Czy kolagen może przyspieszyć procesy regeneracyjne? Sprawdź, jak możesz sobie pomóc.

Ścięgno Achillesa – anatomia

Gdzie jest położone ścięgno Achillesa?

Ścięgno Achillesa (łac. tendo Achillis, tendo calcaneus) jest najsilniejszym i najgrubszym ścięgnem w ciele człowieka. Co ciekawe, paradoksalnie, należy także do jednych z bardziej kontuzjogennych obszarów. W najprostszym ujęciu można je przedstawić jako ścięgno łączące kość piętową z mięśniami łydki. Zaczyna się w środkowej części łydki – a dokładniej, w miejscu połączenia mięśniowo-ścięgnistego mięśnia brzuchatego łydki i płaszczkowatego. Ścięgno Achillesa ma około 15 cm długości. Z kolei pod względem szerokości i grubości jest dość niejednorodne. W różnych miejscach spłaszcza się (np. w miejscu połączenia z mięśniem brzuchatym łydki) i rozszerza ^{[1, 2, 3]}.

Budowa i funkcje ścięgna Achillesa

Ścięgno Achillesa składa się głównie z włókien kolagenowych, które zapewniają strukturze wytrzymałość, jednak – ze względu na to, że charakteryzują się małą rozciągliwością – ograniczają elastyczność ścięgna. W 90% zbudowane są z kolagenu typu I, z kolei elastyna stanowi 2% suchej masy ścięgna (ma ona istotny wpływ na właściwości mechaniczne ścięgna) ^{[4, 5]}.

Ścięgno Achillesa umożliwia nam skakanie, bieganie i inne dynamiczne ruchy – także chodzenie. Jego główną funkcją jest udział w zgięciu podeszwowym stopy i odpowiadanie za prawidłowe funkcjonowanie kończyny dolnej. Terytoria naczyniowe można podzielić na trzy: z odcinkiem środkowym zaopatrywanym przez tętnicę strzałkową oraz odcinkami proksymalnym i dystalnym zaopatrywanymi przez tętnicę piszczelową tylną. Środkowa część ścięgna to słabo unaczyniony obszar – a właśnie w tej części występuje najwięcej problemów. Słabe ukrwienie i niewielkie unerwienie ścięgna sprawia, że w przypadku doznania kontuzji okres regeneracji jest stosunkowo długi ^[2].

Przeciążenia i kontuzje – zerwane ścięgno Achillesa, naciągnięte ścięgno Achillesa i inne urazy

Przyczyny urazów ścięgna Achillesa

Uszkodzenia ścięgna Achillesa są bardzo powszechne – należą do najczęściej występujących spośród wszystkich struktur ścięgnistych w ciele człowieka ^{[2, 6]}. Jest to ścięgno najczęściej zrywane i jedno z dwóch (obok ścięgna rzepki) najczęściej doznających uszkodzeń w wyniku przeciążenia ^[7]. Do urazów tej struktury dochodzi zazwyczaj przez mechaniczne obciążenie ścięgna podczas aktywności fizycznej. Obserwacje wykazały, że zerwanie ścięgna Achillesa najczęściej dotyka osoby, które prowadzą siedzący tryb życia i wykonują sporadycznie forsowną aktywność fizyczną. Przeciążenia w tym obszarze nierzadko związane są też ze zmianami w sposobie uprawiania aktywności fizycznej – do kontuzji może wtedy dojść np. podczas zwiększania intensywności treningu lub czasu jego trwania ^{[7, 8]}. W jednym z badań wykazano, że problemy ze ścięgnem Achillesa najczęściej występowały wśród biegaczy ^[9]. Warto podkreślić, że podczas biegu obciążenie ścięgna Achillesa dochodzi do 9 KN, co odpowiada nawet 12,5-krotności masy ciała ^[2].

Liczba i częstość występowania urazów ścięgna Achillesa zwiększyła się w krajach uprzemysłowionych w ciągu ostatnich dziesięcioleci. Wiąże się to z powszechnym wzrostem aktywności sportowej ^[1].

Wykazano również, że ścięgno Achillesa nie posiada właściwości pozwalających mu przystosować się do wysokich naprężeń poprzez rozwijanie odpowiednio wysokich właściwości materiału. Naraża to ścięgno na zwiększone ryzyko kontuzji, co może pomóc wyjaśnić wysoką częstość występowania urazów ścięgna Achillesa ^[7].

Jakie są główne problemy występujące w tym obszarze?

Do najczęstszych urazów ścięgna piętowego zaliczyć można:

• zapalenie ścięgna Achillesa – dochodzi do niego przez mikrouszkodzenia powstałe na skutek przeciążenia struktury nadmiernym lub nagłym rozciąganiem ^[10],
• naderwanie ścięgna Achillesa – częściowe przerwanie włókien ścięgna,
• zerwanie ścięgna Achillesa – całkowite przerwanie włókien ścięgna, które objawia się charakterystycznym i nagłym „trzaśnięciem” w okolicy piętowej oraz dolegliwościami bólowymi i trudnościami z poruszaniem się ^[4].

Najczęstszym rozpoznaniem klinicznym urazów przeciążeniowych ścięgna Achillesa jest tendinopatia – jest to ogólne określenie patologicznego stanu struktury. Charakteryzuje się połączeniem bólu i obrzęku ścięgna Achillesa, któremu towarzyszy upośledzona zdolność do wykonywania forsownych czynności ^[1]. Tendinopatia może powodować zapalenie ścięgna.

Wśród czynników predysponujących do wystąpienia zapalenia ścięgna Achillesa wymienić można:

• nieodpowiednie rozciąganie,
• błędy treningowe,
• nieprawidłowości w ustawieniu kończyn dolnych,
• sztywne powierzchnie treningowe,
• choroby ogólnoustrojowe ^[8].

Około 75% wszystkich i większość częściowych zerwań ścięgien jest związanych z zajęciami sportowymi, zwykle obejmującymi nagłe, powtarzalne skoki i ruchy sprinterskie. Całkowite zerwanie ścięgna Achillesa zwykle występuje u osób uprawiających dynamiczne sporty wymagające biegania, skakania i szybkich skrętów. Do wielu zerwań ścięgna dochodzi nagle, bez objawów mogących być sygnałem ostrzegawczym. Badania wykazały też, że przed kontuzją pojawiały się zmiany zwyrodnieniowe w obrębie ścięgna ^[1].

Przewlekłe urazy ścięgna Achillesa objawiają się bólem, obrzękami i tkliwością w połączeniu z upośledzoną wydajnością podczas aktywności sportowej, a bezobjawowe zwyrodnienie może wystąpić u 4% aktywnych dorosłych osób ^[4].

Warto zwrócić uwagę również na inny rodzaj kontuzji ścięgna Achillesa, który często mylony jest z zapaleniem. Mowa tutaj o tendinosis, czyli degeneracji kolagenu w odpowiedzi na chroniczne nadużywanie ścięgna. Dochodzi do niej, gdy nie daje się ścięgnu odpowiedniego czasu na odpoczynek i regenerację po przebytych urazach obciążając je poprzez wielokrotne wykonywanie tych samych ruchów ^[10].

Jak leczyć ścięgno Achillesa?

Diagnostyka i sposoby leczenia. Jak zregenerować ścięgno Achillesa?

Sposób leczenia urazów ścięgna Achillesa dobiera lekarz ortopeda po przeprowadzeniu wywiadu z pacjentem i wykonaniu niezbędnych czynności diagnostycznych. W celu rozpoznania uszkodzeń często wykonuje się badania obrazowe – np. USG.

Większość osób z kontuzją ścięgna Achillesa reaguje pozytywnie na leczenie zachowawcze. Operacje zwykle przeprowadza się u tych, u których – mimo przestrzegania zaleceń lekarskich – nie następuje oczekiwana poprawa. Przyjęło się, że operację zerwanego ścięgna Achillesa należy przeprowadzać u młodych aktywnych fizycznie oraz u osób, u których rozpoznanie urazu lub rozpoczęcie leczenia przebiegło stosunkowo późno ^[1]. Po operacji około 70-90% sportowców wraca do zdrowia [11]. Leczenie zachowawcze bazuje na ćwiczeniach rehabilitacyjnych oraz fizykoterapii (np. terapia falą uderzeniową, terapia laserem). Uzupełnieniem procesu rehabilitacyjnego mogą być iniekcje ^[12]. We wstępnej fazie urazu specjalista może zaproponować jedynie kontrolowanie stanu zapalnego skupiając się na korekcie błędów treningowych, analizie wad postawy stopy oraz zalecając odpoczynek i przepisując leki przeciwbólowe ^[3].

Jak odciążyć ścięgno Achillesa? Wydaje się, że kluczowe jest tutaj dbanie o odpowiednią regenerację po treningu i zwracanie uwagi na prawidłową technikę wykonywania ćwiczeń. Nie ma jednego sposobu leczenia, który gwarantowałby jak najlepsze efekty. W procesie zdrowienia istotne jest prawidłowe rozpoznanie urazu i stosowanie się do zaleceń specjalisty ^[6].

Rola kolagenu w utrzymaniu elastyczności i powrocie do funkcjonalności po urazach ścięgna

Kolagen i jego funkcje w organizmie

Kolagen jest podstawowym białkiem strukturalnym, które stanowi 1/3 wszystkich białek w organizmie człowieka. Występuje praktycznie we wszystkich tkankach – m.in. w skórze, ścięgnach, więzadłach, chrząstkach, mięśniach, kościach, zębach, ścianach naczyń krwionośnych, rogówce i narządach wewnętrznych – i ma znaczący wpływ na prawidłowe funkcjonowanie poszczególnych układów. Odpowiada np. za kondycję skóry i włosów, procesy gojenia się ran oraz stan aparatu ruchu – m.in. zapewnia elastyczność ścięgien i więzadeł.

Ze względu na to, że zdolność organizmu do produkcji kolagenu obniża się wraz z wiekiem, a różnego rodzaju czynniki zewnętrzne (np. stres, nadmierna aktywność fizyczna, palenie papierosów lub promieniowanie UV) wpływają na jego zmniejszone wytwarzanie, suplementacja wydaje się korzystną opcją – zwłaszcza dla osób uprawiających sport.

Bioaktywne Peptydy kolagenowe – jakie są ich właściwości? Jak wpływają na kondycję ścięgna Achillesa?

Bioaktywne Peptydy Kolagenowe (BCP®) to fizjologicznie aktywne polipeptydy otrzymywane w wyniku specyficznej hydrolizy enzymatycznej białka kolagenowego. Charakteryzują się wysoką rozpuszczalnością w wodzie, bioaktywnością oraz biodostępnością, mają też właściwości przeciwzbrylające.

TENDOFORTE® to opatentowane oraz przebadane klinicznie bioaktywne peptydy kolagenowe, które pomagają utrzymać mocne i elastyczne ścięgna i więzadła. Wykazano że TENDOFORTE® wpływa na zmniejszenie ryzyka kontuzji i poprawę elastyczności ścięgien i więzadeł ^[13].

Badania wykazały, że przyjmowanie peptydów kolagenowych TENDOFORTE® przez osoby z przewlekłymi objawami ścięgna Achillesa przyspieszyło powrót do biegania:

Badanie to dotyczyło zarówno kobiet, jak i mężczyzn (biegaczy) w przedziale wiekowym od 32 do 54 lat cierpiących na stan zapalny ścięgna Achillesa. Korzyści zauważono przy przyjmowaniu 5 gramów peptydów kolagenowych dziennie. Wszyscy uczestnicy dodatkowo stosowali program rehabilitacyjny ^[14].
Wskazano także na korzyści suplementacji TENDOFORTE® u osób z długotrwałymi objawami przewlekłej tendinopatii ścięgna Achillesa niebędących w stanie trenować i niereagujących na żadne tradycyjne metody leczenia. Przyjmowanie 5 gramów specyficznych peptydów kolagenowych dziennie w połączeniu z wysoce specjalistycznym programem ćwiczeń pozwoliło większości badanej grupy już po 3 miesiącach wrócić do biegania. Udowodniono również, że efekt ten był długotrwały ^[13].

Ponadto, określone peptydy kolagenowe mogą być korzystne zarówno w profilaktyce, jak i rehabilitacji urazów ścięgien. Przyjmowanie ich w porcji 5 gramów dziennie w połączeniu z treningiem oporowym prowadzi do lepszej adaptacji właściwości strukturalnych ścięgna Achillesa – wskazano na wzrost pola przekroju poprzecznego ścięgna oraz zwiększenie grubości mięśni. Efekty te mogą odgrywać rolę w zmniejszaniu obciążenia ścięgien podczas codziennych czynności^[15].

Co ciekawe, udowodniono, że stosowanie TENDOFORTE® wpływa pozytywnie także na funkcje stawu skokowego. Badania wykazały, że przyjmowanie 5 gramów bioaktywnych peptydów kolagenowych dziennie przez 6 miesięcy przyniosło poprawę w stabilności stawu skokowego i zmniejszyło ryzyko skręceń kostki u osób z przewlekłą niestabilnością kostki. Z kolei kontynuacja suplementacji znacząco obniżyła możliwość ponownego wystąpienia urazów kostki ^[16].
Suplementacja TENDOFORTE® wydaje się więc obiecującym wsparciem w powrocie do funkcjonalności po urazach ścięgna Achillesa i stawu skokowego.

Kolagen Ścięgna i Więzadła OSAVI – suplementacja zorientowana na cel

Kolagen Ścięgna i Więzadła to suplement diety w formie proszku zawierający przebadane klinicznie, bioaktywne peptydy kolagenowe TENDOFORTE®. Produkt został stworzony z myślą o osobach aktywnych fizycznie, które potrzebują kompleksowego wsparcia ścięgien i więzadeł. Produkt polecany jest szczególnie kobietom i mężczyznom od 25. roku życia aktywnie trenującym (np. bieganie, wspinaczkę, pływanie czy tenis ziemny). Suplement został wzbogacony o miedź i mangan – składniki, które pomagają w prawidłowym tworzeniu tkanek łącznych oraz utrzymaniu ich dobrego stanu.
Opakowanie zawiera 150 gramów bezzapachowego, bezsmakowego i łatwo rozpuszczalnego proszku – dzięki takim właściwościom świetnie nadaje się jako dodatek do jogurtów, smoothie lub innych napojów i posiłków. Dzienną porcję – 5 gramów – łatwo odmierzysz dzięki miarce umieszczonej w środku.


[1] Järvinen TA. et. al. (2001). Achilles tendon injuries. Curr Opin Rheumatol.; 13(2):150-5. doi: 10.1097/00002281-200103000-00009. PMID: 11224740.
[2] Doral M.N. et al. (2010). Functional anatomy of the Achilles tendon. Knee Surg Sports Traumatol Arthrosc 18, 638–643. https://doi.org/10.1007/s00167-010-1083-7.
[3] Paavola M. (2001). Achilles tendon overuse injuries. Diagnosis and treatment. Tampere University Press.
[4] Freedman BR. et. al. (2014). The Achilles tendon: fundamental properties and mechanisms governing healing. Muscles Ligaments Tendons J. 14;4(2):245-55. PMID: 25332943; PMCID: PMC4187594.
[5] O'Brien M. (2005). The anatomy of the Achilles tendon. Foot and ankle clinics, 10(2), 225-238. https://doi.org/10.1016/j.fcl.2005.01.011.
[6] Szubstarski M. et.al. (2016). Skuteczność leczenia uszkodzeń ścięgna Achillesa. Chir. Narzadow Ruchu Ortop. Pol, 81(4), 133-136.
[7] Wren T. A. et. al. (2001).. Mechanical properties of the human achilles tendon. Clin Biomech (Bristol, Avon), 16, 245-251.
[8] Galloway MT, Jokl P. et. al. (1992). Achilles tendon overuse injuries. Clinics in Sports Medicine; 11(4):771-782. PMID: 1423697.
[9] Kvist M. (1991). Achilles tendon injuries in athletes. Ann Chir Gynaecol.;80(2):188-201. PMID: 1897886.
[10] Bass E. Tendinopathy: why the difference between tendinitis and tendinosis matters. (2012). Int J Ther Massage Bodywork; 5(1):14-7. doi: 10.3822/ijtmb.v5i1.153. Epub 2012 Mar 31. PMID: 22553479; PMCID: PMC3312643.
[11] Kvist M. (1994). Achilles Tendon Injuries in Athletes. Sports Medicine 18, 173–201. https://doi.org/10.2165/00007256-199418030-00004.
[12] Gołos A., Treliński J. (2014). Clinical applications of platelet-rich plasma. Hematology in Clinical Practice; 5(3):252-259.
[13] TENDOFORTE®. STRENGTHEN LIGAMENTS AND TENDONS. Gelita. Improving quality of life. Pobrano 19.05.2023 z https://www.gelita.com/en/products/collagen-peptides/tendoforte.
[14] Praetet S. F. E. al. (2019). Oral Supplementation of Specific Collagen Peptides Combined with Calf-Strengthening Exercises Enhances Function and Reduces Pain in Achilles Tendinopathy Patients, Nutrients, 2;11(1):76.
[15] Jerger S. et. al. (2022). Effects of specific collagen peptide supplementation combined with resistance training on Achilles tendon properties. Scandinavian Journal of Medicine & Science in Sports, 32(7), 1131-1141. https://doi.org/10.1111/sms.14164.
[16] P. Dressler et. al. (2018). Improvement of Functional Ankle Properties Following Supplementation with Specific Collagen Peptides in Athletes with Chronic Ankle Instability, Journal of Sports Science and Medicine; 17, 298-304.