Co to jest rozwój intelektualny dziecka?

Rozwój intelektualny, nazywany również rozwojem poznawczym to zwiększanie się zdolności dziecka do rozwiązywania problemów, myślenia (również tego abstrakcyjnego) i uczenia się. Podczas rozwoju intelektualnego dziecko nabywa umiejętności związane z:

• komunikacją (zdolności językowe, ale też tak zwaną inteligencję emocjonalną, czyli zdolność do odczytywania uczuć innych ludzi poprzez obserwację ich mimiki i zachowania),
• logicznym rozumowaniem, a więc budowaniem wzorców przyczynowo-skutkowych,
• zdolnościami matematycznymi,
• szeroko pojętą kreatywnością.

W rozwoju intelektualnym dziecko wykorzystuje głównie bodźce napływające ze środowiska zewnętrznego. Dotyczy to zwłaszcza wczesnego okresu dzieciństwa – mózg rozwija się najintensywniej do 3 roku życia.

Ponieważ tak wiele zależy od otoczenia, możesz wspierać rozwój swojego dziecka. Poniżej znajdziesz 5 potwierdzonych naukowo sposobów.

5 sposobów jak wspomóc rozwój intelektualny dziecka

Właściwa dieta

Dieta bogata w warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe i wartościowe źródła białka jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania mózgu, a tym samym rozwoju poznawczego. Oprócz wymienionych wyżej składników istotnym jej elementem są zdrowe tłuszcze, a w szczególności nienasycone kwasy tłuszczowe, takie jak omega-3.

Kwasy omega-3 (zwłaszcza kwas DHA) są niezbędne dziecku do rozwoju mózgu i układu nerwowego już w łonie matki. Jednak na tym ich rola się nie kończy. Kwasy omega-3 mogą wspomagać:

• pamięć roboczą,
• nabywanie zdolności komunikacyjnych,
• funkcje wykonawcze,
• rozwój wzroku.

Aby zapewnić dziecku wystarczającą ilość kwasów omega-3 wzbogać jego dietę w tłuste ryby morskie. A jeśli nadal karmisz piersią, pamiętaj o tym, by spożywać takie ryby przynajmniej 2 razy w tygodniu.

Dzieci mają różne upodobania żywieniowe. Jeśli martwisz się o to, że ich jadłospis nie zaspokaja zapotrzebowania na kwasy omega-3, sięgnij po sprawdzone i bezpieczne suplementy diety Osavi, stworzone z myślą o najmłodszych:

• Tran Norweski Kids, 1000 mg Omega 3
• Daily Omega Kids, 800 mg Omega 3
• Tran Norweski Kids, 500 mg Omega 3
• Super Strong Omega Kids, 1160 mg Omega 3
• Super Strong DHA Kids, 640 mg DHA
  
  

Odpowiednia ilość snu

Niewystarczająca ilość snu może negatywnie wpływać na rozwój poznawczy dziecka, co może przekładać się również na problemy z nauką. Dzieci, które mają zapewnioną lepszą jakość snu, mogą rozwijać wyższą inteligencję i osiągać lepsze sukcesy w nauce.

Ile czasu powinny przesypiać dzieci w ciągu doby?

Przesypianie przez dzieci tego zalecanego czasu może wiązać się z poprawą:

• koncentracji,
• zdolności uczenia się,
• pamięci,
• regulowania emocji,
• zdrowia psychicznego.

Aktywność fizyczna

Aktywny tryb życia to nie tylko korzyści dla zdrowia fizycznego. Badania wskazują, że wpływa on również na funkcje poznawcze, takie jak pamięć roboczą i elastyczność poznawczą. Ruch wspiera też dotlenienie organizmu, co przekłada się na zdrowie mózgu. Regularna aktywność fizyczna wiąże się z poprawą funkcji wykonawczych, do których zalicza się np. planowanie i rozwiązywanie problemów.

Ograniczenie czasu spędzanego przed ekranem

Niezależnie czy mówimy o ekranie telewizora, telefonu czy tabletu, eksperci jednogłośnie zalecają, by dzieci do 2 roku życia nie miały w ogóle z nimi styczności. Dla dzieci między 2 a 5 rokiem życia powinno ograniczać się czas spędzony przed ekranem do 1 godziny dziennie. Jeśli chodzi zaś o urządzenia z ekranem dotykowym, najlepiej by kilkulatki spędzały z nimi maksymalnie 15 minut jednorazowo, a łączny czas korzystania z nich był ograniczony do 30 minut w ciągu dnia. Zgodnie z zaleceniami Amerykańskiej Akademii Pediatrii dzieci w wieku 6-12 lat powinny spędzać maksymalnie 2 godziny dziennie przed ekranem. Dobrze jest też nauczyć dzieci stosowania zasady "20-20-20" – co 20 minut patrzenia w ekran, 20 sekund patrzenia w dal (ok. 6 metrów), aby odciążyć oczy.

Badania sugerują, że nadużywanie przez dzieci „elektroniki” może wpływać na opóźnienie nabywania zdolności komunikacyjnych, zwiększenie ryzyka nadwagi, gorsze radzenie sobie z rozwiązywaniem problemów oraz utrzymywaniem koncentracji i skupienia. Co więcej, niebieskie światło emitowane przez ekrany pogarsza jakość snu.

Rozwijająca zabawa

Zabawa daje dzieciom nie tylko radość, ale także możliwość rozwoju intelektualnego. Podczas wcielania się w role, układania klocków czy puzzli, rysowania i czytania (również wspólnego z rodzicem) dziecko uczy się rozwiązywania problemów, funkcjonowania w społeczeństwie czy logicznego myślenia. Kształtuje też swoje zdolności językowe i pobudza kreatywność. Zabawa z najbliższymi pogłębia również więzi pomiędzy dzieckiem a jego opiekunami.

Źródła:

1. Gualtieri, Samantha, i Amy S. Finn. „The Sweet Spot: When Children’s Developing Abilities, Brains, and Knowledge Make Them Better Learners Than Adults”. Perspectives on Psychological Science, t. 17, nr 5, wrzesień 2022, s. 1322–38. PubMed Central, https://doi.org/10.1177/17456916211045971.
2. Help Me Grow MN. https://helpmegrowmn.org/HMG/HelpfulRes/Articles/HowEncourageBrainDev/index.html. Dostęp 30 styczeń 2025.
3. Intellectual Development in Children. https://www.fraserhealth.ca/health-topics-a-to-z/children-and-youth/intellectual-development-in-children. Dostęp 30 styczeń 2025.
4. Children, National Research Council (US) Panel to Review the Status of Basic Research on School-Age, i W. Andrew Collins. „Cognitive Development In School-Age Children: Conclusions And New Directions”. Development During Middle Childhood: The Years From Six to Twelve, National Academies Press (US), 1984. www.ncbi.nlm.nih.gov, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK216774/.
5. Rakesh, Divyangana, i in. „Environmental contributions to cognitive development: The role of cognitive stimulation”. Developmental Review, t. 73, wrzesień 2024, s. 101135. ScienceDirect, https://doi.org/10.1016/j.dr.2024.101135.
6. Sherzai, Dean, i in. „A Systematic Review of Omega-3 Fatty Acid Consumption and Cognitive Outcomes in Neurodevelopment”. American Journal of Lifestyle Medicine, t. 17, nr 5, listopad 2022, s. 649–85. PubMed Central, https://doi.org/10.1177/15598276221116052.
7. Innis, Sheila M. „Dietary omega 3 fatty acids and the developing brain”. Brain Research, t. 1237, październik 2008, s. 35–43. ScienceDirect, https://doi.org/10.1016/j.brainres.2008.08.078.
8. Innis, Sheila M. „Omega-3 Fatty Acids and Neural Development to 2 Years of Age: Do We Know Enough for Dietary Recommendations?” Journal of Pediatric Gastroenterology and Nutrition, t. 48 Suppl 1, marzec 2009, s. S16-24. PubMed, https://doi.org/10.1097/MPG.0b013e31819773cf.
9. Zhou, Jixing, i in. „Early Sleep Duration Trajectories and Children’s Cognitive Development: A Prospective Cohort Study”. European Journal of Pediatrics, t. 182, nr 12, grudzień 2023, s. 5353–65. Springer Link, https://doi.org/10.1007/s00431-023-05195-7.
10. Schlieber, Marisa, i Jisu Han. „The Role of Sleep in Young Children’s Development: A Review”. The Journal of Genetic Psychology, t. 182, nr 4, lipiec 2021, s. 205–17. DOI.org (Crossref), https://doi.org/10.1080/00221325.2021.1908218.
11. Erath, Stephen A., i in. „Associations between Children’s Intelligence and Academic Achievement: The Role of Sleep”. Journal of Sleep Research, t. 24, nr 5, październik 2015, s. 510–13. DOI.org (Crossref), https://doi.org/10.1111/jsr.12281.
12. Paruthi, Shalini, i in. „Recommended Amount of Sleep for Pediatric Populations: A Consensus Statement of the American Academy of Sleep Medicine”. Journal of Clinical Sleep Medicine, t. 12, nr 06, czerwiec 2016, s. 785–86. DOI.org (Crossref), https://doi.org/10.5664/jcsm.5866.
13. Gao, Zan, i in. „Physical Activity in Children’s Health and Cognition”. BioMed Research International, t. 2018, czerwiec 2018, s. 8542403. PubMed Central, https://doi.org/10.1155/2018/8542403.
14. Jackson, William M., i in. „Physical Activity and Cognitive Development: A Meta-Analysis”. Journal of Neurosurgical Anesthesiology, t. 28, nr 4, październik 2016, s. 373–80. PubMed, https://doi.org/10.1097/ANA.0000000000000349.
15. World Health Organization. Guidelines on Physical Activity, Sedentary Behaviour and Sleep for Children Under 5 Years of Age. World Health Organization, 2019. https://iris.who.int/handle/10665/311664.
16. Takahashi I, Obara T, Ishikuro M, et al. Screen Time at Age 1 Year and Communication and Problem-Solving Developmental Delay at 2 and 4 Years. JAMA Pediatr. 2023;177(10):1039–1046. doi:10.1001/jamapediatrics.2023.3057
17. Rocha, B., Nunes, C. Korzyści i szkody wynikające z korzystania z urządzeń z ekranem dotykowym dla rozwoju i zachowania dzieci poniżej 5 roku życia — przegląd systematyczny. Psicol. Refl. Crít. 33, 24 (2020). https://doi.org/10.1186/s41155-020-00163-8
18. Kenneth R. Ginsburg, and the Committee on Communications, and the Committee on Psychosocial Aspects of Child and Family Health; The Importance of Play in Promoting Healthy Child Development and Maintaining Strong Parent-Child Bonds. Pediatrics January 2007; 119 (1): 182–191. 10.1542/peds.2006-2697
19. Kaizar, Victoria & Alordiah, Caroline. (2023). UNDERSTANDING THE ROLE OF PLAY IN PROMOTING COGNITIVE, SOCIAL, AND EMOTIONAL DEVELOPMENT IN SCHOOL CHILDREN: IMPLICATIONS FOR COUNSELLORS AND EVALUATORS. 2. 138-152.
20. Nijhof, Sanne L., i in. „Healthy Play, Better Coping: The Importance of Play for the Development of Children in Health and Disease”. Neuroscience and Biobehavioral Reviews, t. 95, grudzień 2018, s. 421–29. PubMed, https://doi.org/10.1016/j.neubiorev.2018.09.024.
21. American Academy of Pediatrics. “Media Use in School-Aged Children and Adolescents.” Pediatrics, vol. 138, no. 5, 2016, e20162592. https://publications.aap.org/pediatrics/article/138/5/e20162592/60321/Media-Use-in-School-Aged-Children-and-Adolescents.